De zet van het jaar

Ivanchuk-Karjakin, rapid 2008

De mooiste zet van het jaar is al gespeeld denk ik. In deze theoretisch nog bekende stelling werd tot nu toe altijd 14.Lxf6 gespeeld. Chuckie speelde op zijn verjaardag wat wij gewone stervelingen nog niet eens overwegen:

14.Dxe6+!!!

Een dame offeren tegen slechts 2 pionnen met alle stukken nog op bord! In New In Chess krijgt deze zet slechts een "!?" omdat er bij perfect tegenspel van zwart niet meer dan remise in zou zitten, maar alleen al de psychologische waarde verdient een extra "!". In een rapidpartij sta je als zwartspeler natuurlijk helemaal met je mond vol tanden, en Karjakin ging dan ook meteen de mist in:

14...fxe6

14...Kf8 is natuurlijk mentaal opgeven.

15.Pxe6 De5?

15...De7 is het meest voor de hand liggend en waarschijnlijk ook de beste.

16.Pxg7+ Kf8 17.Pe6+ Kf7 18.The1!

Beter kun je de witte stukken nauwelijks neerzetten. Het is eigenlijk al uit!

18...Dxe1?

Zwart kon een stuk tegen 3 pionnen voorblijven met 18...Dxg5+ 19.Pxg5+ Kg6, maar ook dan moet wit winnen, zij het met meer moeite. Nu houdt Karjakin slechts een kwal over.

19.Pxc5+! Kg6 20.Txe1 Kxg5 21.Pxb7

Drie pionnen voor een kwal is teveel. Een kleine 30 zetten later verzilverde Ivanchuk deze briljante partij!

Het bruutste toernooi is begonnen

In Plovdiv (Bulgarije) is het Europees Kampioenschap van start gegaan. Een open toernooi, maar bedenk je wel twee keer voordat je je inschrijft. Van de 300 deelnemers bij de heren heeft bijna niemand onder de 2200, en de top-70 is zelfs 2600+! De reden van deze bizar sterke bezetting is zoals vaak banaal: geld. Honderdduizend euro prijzengeld zie je niet vaak bij een open toernooi. Maar liefst 15.000 voor de winnaar, maar ook de zwakke 2300-broeders zien kansen, want er zijn ratingprijzen tot maar liefst 1000 euro. Daar moet je dan wel 11 ronden lang een gevecht van leven op dood voor leveren. De Nederlanders die het proberen zijn o.a. Nijboer, Willemze (had een goede start met winst op GM Atalik!), L'Ami, Tiviakov, Sokolov en van Beek (mocht gelijk geplet worden door Minasian). Bij de dames zie ik Peng, Schuurman en de zusjes Bensdorp. Iedere dag vanaf 14.30 uur zijn er live partijen te volgen, maar ook zijn na afloop keurig alle partijen naspeelbaar. Ik zal af en toe voor U door het bos de mooiste bomen selecteren. Kijk bijvoorbeeld eens uit ronde 1 naar partij 33, en zie hoe top-GM Sutovsky volledig de vloer aanveegt met een 2400-speler. Zo moet dat dus!

Hilversum insite (4)

Hoewel het resultaat (5-9) meeviel, had ik in Hilversum op de laatste twee ronden na totaal geen controle over de partijen. Het spel vloog dan ook vaak alle kanten op. Als voorbeeld een vijftal diagrammen, nota bene uit dezelfde partij!

van der Plas - van de Groep

7e ronde HSG Open

19.e5! Lxa4?! (dxe5 20.Pb3 Da6 21.Pxc5) 20.Da1

20...Pfxd5!! 21.cxd5 c4

22.Kf2! dxe5 23.Pxc4 Pxc4 24.Lxc4 Dc5+ 25.Ke1

25...De3+? (25...Dxc4 26.Txa4 Dxd5 27.Dc1 Thd7! 28.Ta1 e4!! 29.Dxf4 Db3!! en zwart staat beter) 26.Le2 Txd5

27.c4!

en hier had ik pas het idee dat ik de boel onder controle had. Na 27...Dd2+ 28.Kf2 e4!? moest ik nog wel even rekenen, maar de toren kon gewoon worden geslagen: 29.cxd5 e3+ 30.Kg1 Dxe2 31.Dc1+! en zwart moest stukken ruilen om niet mat te gaan.

Het toernooi werd gewonnen door een 13-jarig(!!) Indiaas-Russisch jochie, wonende in Delft en lid van DSC. Hij speelde o.a. remise tegen vd Wiel, en plette Dgebuadze. Score 7 uit 9, goed voor een TPR 2561, dit was tevens een GM-resultaat! Er zijn geen kleintjes meer...

Klik hier voor de eindstand van de HSG Open A-groep.

Drankjes-eindstand (ontvangen-uitgedeeld): 4-4

Hilversum insite (3)

Direct na afloop van mijn partij kwam de wedstrijdleider naar me toe. Of mij iets was opgevallen aan mijn tegenstander. "Hij heeft de hele partij nauwelijks aan zijn bord gezeten" antwoordde ik. Zijn reactie was schokkend: "Dat zeiden zijn vorige tegenstanders ook al!" Tijdens de volgende ronde kwam de vermeende verdachte naar me toe. Hij wilde mij even spreken. Ik stond een stuk voor, dus waarom niet. Zeer geëmotioneerd vertelde hij dat de wedstrijdleider hem uit zijn partij had gehaald en verdenkingen had geuit betreffende het constant weglopen van zijn bord. Zijn verklaring was een medische aandoening waardoor hij zeer vaak naar het toilet moet, en nu eiste de WL een doktersverklaring(!). Ik zei hem dat hij dit beter voor het toernooi aan de WL had kunnen melden om dit soort verdachtmakingen voor te zijn. Sinds het Moenen-incident zijn WL's scherper op dit soort gedragingen en eerlijk gezegd had ik ook mijn twijfels. Hij ging, iedere ronde, na vrijwel iedere zet naar het toilet, dronk wel gewoon koffie, dacht aan het bord nauwelijks na en had een TPR die 500(!!) punten boven zijn ELO lag. Na zijn verklaring geloofde ik zijn kant van het verhaal toch wel, want anders verdient hij een Oscar voor beste acteur. Zwaar aangeslagen vertelde hij in de rest van het toernooi totaal geen zin meer te hebben. Een beetje vreemd was het natuurlijk wel dat de WL dit rondenlang aankeek en hem dan plotseling tijdens en niet na de partij met zijn gedrag confronteerde. Ik zei dat terugtrekken uit het toernooi het domste was dat hij kon doen, het zou immers de verdenkingen alleen maar nieuw leven inblazen. De volgende dag bleef zijn bord leeg. Hij had zich teruggetrokken uit het toernooi.

Drankjes-tussenstand (ontvangen-uitgedeeld): 1-2

Gek van de dag: de speler uit de B-groep die zich na iedere nederlaag luidkeels beklaagt bij de wedstrijdleider over van alles en nog wat. "Maar nog 4 ronden, dus ik kan er nog 4 winnen" aldus de rode lantaarn van het gehele toernooi. Het antwoord van de WL was droog: "dat zal niet meevallen Flip".

Hilversum insite (2)

Zoals beloofd neem ik als ervaren toernooispeler dit HSG Open eens even in al zijn facetten onder de loep:
(Per categorie maximaal 5 sterren)

Organisatie: * * * *
Een toernooi organiseren is niet moeilijk. De indeling maakt de computer voor je (wel tijdig op de site zetten, wat ook gebeurt), iedere ronde op tijd beginnen en als wedstrijdleiding zoveel mogelijk onzichtbaar zijn en eventuele conflicten geruisloos oplossen of beter nog, in de kiem smoren. Aan dit alles voldoet deze organisatie. Minpuntje is de valkuil waar wel meer Wedstrijdleiders in vallen: waar ze absolute stilte prediken, maken ze zelf vaak de meeste herrie. Te luid onderling fluisteren is nog tot daar aan toe, maar op constant piepende geluiden maken op de notebook staat toch normaal gesproken de sanctie verwijdering uit de speelzaal.

Speelzaal: * * * * *
Wat willen spelers? Normale borden en stukken, de meesten het liefst een digi-klok, genoeg ruimte voor armen en benen en vooral stilte. In Studio 2 op het Mediapark is dit allemaal aanwezig. Voordeel is natuurlijk dat de heren NK-ers in dezelfde zaal spelen. Zij zorgen automatisch met hun perfectionistische eisen voor goede omstandigheden, wij amateurs mogen ervan meeprofiteren.

Nevenruimten zoals bar, analyseruimte: * * * *
Trappetje af naar het aangegeven "schaakcafé", en daarmee is niets teveel gezegd. De organisatie heeft gekozen voor een vrij kleine ruimte, die zowel bar, analyseruimte als ook commentaarzaal is! Klein maar heel fijn, uitstekend voor de sfeer omdat iedereeen elkaar hier treft en de GM's en amateurs gebroederlijk naast elkaar analyseren. Ik vraag me alleen af of de commentatoren (o.a. Ligterink, Böhm) zich wel serieus genomen voelen, zelfs met microfoon zijn zij nauwelijks verstaanbaar omdat de meeste louter op zichzelf gerichte schakers er vrolijk doorheen kwekken.

Totaal oordeel HSG Open: * * * *
Wie de geschetste omstandigheden vanzelfsprekend vindt, moet maar eens een buitenlands toernooi in bv. Spanje gaan spelen. Nederland heeft niet voor niets bij buitenlandse spelers een zeer goede naam in de schaakwereld. Het ultiem gezellige schaakcafé waar analyses, gebral en commentaar dwars door elkaar heen klinken, ben ik nog nergens anders tegengekomen.

Drankjes-tussenstand (ontvangen-uitgedeeld): 1-2

Gek van de dag: de speler die, zich onbewust van zijn eigen manisch-obsessieve gedrag, werkelijk na iedere zet van zijn tegenstander het gezette stuk onder een "J'adoube" nog even rechtzet, soms zelfs als het denkproces al minutenlang bezig was!

Hilversum insite (1)

De kop is eraf, zowel letterlijk (eerste nederlaag) als figuurlijk (eerste overwinning, dan is het toernooi pas echt begonnen namelijk). Na een bye in ronde 1 (het Tweetallentoernooi in Roosendaal had om historische redenen voorrang) ging ik zondag grieperig naar Hilversum. Een mooie pletsmoes natuurlijk die ik achteraf niet nodig bleek te hebben. Er waren geen dopingcontroles dus onder de paracetamol begon ik een uitputtingsslag met zwart tegen een 1900-speler. Het standaardscenario overoptimistische aanval - pionverlies - niet te verhinderen afruil speelde zich weer eens af. Gelukkig deed ik in het eindspel een aantal sterke zetten achter elkaar, zodat ik alsnog het punt over de streep kon trekken. Niet analyseren en snel naar huis om bij te komen.

24...a5!
Fritz keurt deze af wegens de komende dameruil maar ik was en ben zeer tevreden over deze afwikkeling.
25.Dc5
Ook leuk voor mij is 25.Db2 b5 26.Td4 Lxa2! met als pointe 27.Dxa2 Dxc3+ en Dxe3.
25...Dxc5 26.Lxc5 Tec8 27.Ld6
Het leuke is dat het voor de hand liggende 27.Ld4 een kwal verliest: 27...b5! 28.Ta3 b4 en de toren is gevangen, want 29.Ta4 Ld7.
27...b5 28.Td4 Txc3+ 29.Kb2 Tac8
Zwart staat duidelijk beter wegens de c-lijn. Het ging dan ook snel bergafwaarts met de witten:

32.Tee2?
Dit verliest opeens heel snel, maar 32.Ted1 Tc2+ biedt ook weinig hoop.
32...Tc1!
Bijna mat! Wit verliest nu in een geheel geforceerde variant:
33.Te3 Tb1+ 34.Ka3 Tc4! 35.Tb2 Ta4+ 36.Kb3 Le6+ 37.Kc2 Txb2+ 38.Kxb2 Txa2+ 39.Kc3 Txg2 40.h3 b4+ 0-1

Derde ronde tegen IM Pruijssers, een groot talent in mijn ogen. Ik had me voor de verandering eens een paar uurtjes voorbereid (het griepje was even snel weer verdwenen, de dokter zou vaker een winnende schaakpartij voor moeten schrijven) en dat kwam nog op bord ook. Op zet 14 wist ik zeker dat ik deze stelling nog bekeken had, maar ik haalde allerlei varianten door elkaar. Uiteindelijk koos ik voor een mindere voortzetting waarvan ik al vermoedde dat die niet in mijn boekje stond. Een noodgedwongen pionoffer zonder compensatie was het gevolg. Aangeslagen door mijn slechte geheugen speelde ik de rest van de partij als een idioot, dat had ik tegen een 1800-speler ook nog wel verloren. Dat voorbereiden heeft dus ook zo zijn nadelen. Gelukkig blijft tegen een IM de imago- en rating-schade (dat is hetzelfde in de schaakwereld) beperkt.

In de volgende aflevering wat minder schaaktechnische en meer toernooi-info. Ik zal dan eens niet mijn spel maar de organisatie, speelzaal en aanverwante artikelen recenseren.

Drankjes-tussenstand (ontvangen-uitgedeeld): 0-1

Klik hier voor de uitslagen en standen van de A-groep

Nieuwe Pletsmoezen (6)

Zhao Zong-Yuan - Nakamura, Gibraltar 2008

Pletsmoezen, in alle soorten en maten komen ze voorbij in deze rubriek. Tot nu toe was er altijd één overeenkomst: de smoes werd altijd geuit door de verliezer. Bij uitzondering wil zelfs de winnaar zich af en toe bezondigen aan het "ik had het wel gezien, maar... [pletsmoes]" gedrag. De witspeler speelde hier 55.Lxf7, goed genoeg voor de winst natuurlijk en zwart gaf het dan ook op. Hij miste echter een unieke kans om mat te geven middels paardpromotie: 55.c7+ Kd7 56.Te7+ Kxd6 c8P mat! Zijn gemiste kans om in de Tim Krabbé archieven te worden opgenomen verklaarde Zhao als volgt: "Ik had het wel gezien maar was bang dat ik op het moment suprême per ongeluk een dame zou pakken in plaats van een paard!". De smoes is weer eens creatiever dan de gespeelde zet...

Verliezen is ook een kunst

Plas - T. van Dijk

4e ronde Prometheus Open

Soms moet je echt moeite doen om nog te verliezen. Door me weergaloos uit de problemen te trucen, had ik in 7 zetten een -+ weten om te buigen naar +-. Het simpelste is hier natuurlijk 39.Dh8+, gevolgd door 40.Pd5+, gevolgd door 41.Dxb2 en doos, aangezien ik nog zo'n 3 minuten had en mijn tegenstander slechts 50 seconden. Volledig verblind door de klok speelde ik echter 39.Df8+? Kc7 40.Dxc5 exf3 41.De5+ Kc8

en uiteraard zag ik hier dezelfde winst (Dh8 - Pd5 - Dxb2)weer niet. Omdat zwart hier nog maar zo'n 30 seconden had telde ik het punt al, een hele dure onderschatting. 42.e7??? Dxg2+ Totaal gemist deze simpele zet. 43.Kf4?? 43.Kh4 Kd7 44.Dd4+ is eeuwig schaak, maar ik kreeg de blinddoek niet meer af. 43...Dh2+ en dus binnen twee zetten van +- weer naar -+. 44.Ke4 Dxe5+ 45.Kxe5 Kd7 46.Kf6 f2 47.g6 f1D+ 48.Kg7 Kxe7 49.Pe4 Df8+ 50.Kh7 Dh8 mat en zwart hield zelfs nog 12 seconden over. Knap gedaan van hem maar nog knapper dat ik deze totaal gewonnen stelling met meer tijd op de klok nog weet te verliezen.

De ongeschreven regels geschreven (3)

Kasparov-Kramnik, 3e matchpartij, 12-10-2000

Kramnik heeft zojuist 47...Ta6 gespeeld. Wit kan de vrije c-pion onschadelijk maken met 48.Ld4, waarna zwart met 48...Ta4 de h-pion ophaalt. Als zwart tussendoor ruilt op c3 is het toreneindspel potremise. Kramnik vergezelde zijn zet dan ook met een remise-aanbod. In plaats van het gebruikelijke handen- of nee-schudden (of gewoon doorspelen), kreeg Kramnik een berisping van Gary: "Ik heb een pion meer, dus ik ben degene die remise moet aanbieden". Blijkbaar ziet Gary hier een ongeschreven regel die Kramnik niet kent. Het lijkt een variatie op de woorden waarmee ooit Hans van Hengel een remise-aanbod afsloeg: "De betere speler bepaalt wanneer het remise is". Kasparov bezondigde zich bij dit mini-incidentje overigens zelf aan overtreding van een geschreven regel, want praten tegen de tegenstander tijdens de partij mag natuurlijk helemaal niet, en op dit niveau (WK-match!!) bovendien zeer ongebruikelijk. Kramnik haalde zijn schouders op en drie zetten later bood Gary zelf remise aan. Daarbij overtrad hij nogmaals een - geschreven - regel, want hij "vergat" daarbij een zet te doen. Kramnik deed niet flauw en accepteerde gewoon. Na de partij waren Vladimir's secondanten verbaasd over de actie van Gary, terwijl Kramnik hem eigenlijk wel gelijk gaf. Tijd dus voor een ongeschreven regel geschreven! Om te voorkomen dat je bij een remise-aanbod, net als bij het "op winst of op vlag spelen" oneindige discussies krijgt over iets moeilijks als een stellingsoordeel, zou ik het simpel willen houden:

Ongeschreven regel 3: Een remise-aanbod is, ongeacht de partijstelling, altijd toegestaan. Echter, een speler mag maximaal op drie momenten in de partij remise aanbieden. Indien op een bepaald moment ook de tegenstander remise heeft aangeboden, mag de speler na weigering van dit aanbod opnieuw maximaal drie keer remise aanbieden. Na een derde weigering op rij mag in alle redelijkheid verwacht worden dat ook een volgend bod afgeslagen zal worden. Deze regel staat los van eventuele remise-claims, bijvoorbeeld in de tijdnoodfase of bij zetherhaling.

Ongeschreven regel 1

Ongeschreven regel 2

Afmaken voor beginners (5)

Het is alweer een tijdje geleden dus de hoogste tijd voor de oplossing van de vorige afmaker. Onze Loek maakte jeugdwereldkampioen Andriasian mooi af met 48.Lc6! Er dreigt gewoon Ta5-a8, dus zwart moet het kwaloffer wel aannemen:
48...Pxd5 49.cxd5
en zwart kan nu geen vin meer verroeren. Wit heeft alle tijd om bijvoorbeeld met zijn koning naar c7 te lopen. Het was dan ook snel gebeurd met zwart:
49...Kh7 50.d6
nu kan ook de loper niet meer spelen.
50...Kg6 51.h5+ Kg5 52.Kf3
en nu kan ook de koning niet meer zetten!
52...Tb8 53.Lb7!
en na 53...Td8 54.Lc8 zijn al zijn stukken opgesloten! Ieder stuk dat hij dan verzet is hij gelijk kwijt, dus gaf zwart maar op. Simpel en zeer doeltreffend afgemaakt door Loek.

Simagin-Bronstein, 1947

Na deze positionele demonstratie nu weer een tactische opgave. Wit kan eeuwig schaak geven, maar zit er misschien meer in? Succes!